***

مقدمه

تعریف واژه بیوتروریسم در عصر حاضر متفاوت از تعریفی است که سیاستمداران دهه های قبل از آن داشتند. اگر به تاریخچه بیوتروریسم و اقدامات بیوتروریستی تاریخی مانند استفاده ایتالیا از عامل تب زرد در اتیوپی و بروز اپیدمی در آن کشور در سال ۱۹۶۰، استفاده شوروی سابق از باران زرد (مایکوتوکسین) علیه شورشیان محلی در سال ۱۹۷۶، انفجار مرکز تحقیقاتی شهر سوردلاسک روسیه و شیوع عامل سیاه زخم در سال ۱۹۷۹، استفاده رژیم جعلی صهیونیستی از عوامل تب زا علیه فلسطینیان در سال ۱۹۸۲، اسپری کردن گاز سارین در مترو ژاپن در سال ۱۹۹۵، و … نگاهی بیاندازیم متوجه خواهیم شد که مبنای تعریف بیوتروریست همین استفاده های معمول از عوامل بیولوژیک و توکسین های آن‌ها برای از بین بردن دشمن و ایجاد جو روانی بوده است.

این امر (بیوتروریسم) تا سال‌های قبل بوسیله شیوه های آشکار و تاحدی سنتی به وقوع می‌پیوسته است. اقدامات بیوتروریستی در جنگ‌ها در دهه های آخر قرن بیستم همگی برای از بین بردن نیروی انسانی و یا تضعیف آن بوده است. بر همین اساس تعریفی که از بیوتروریسم ارائه می‌شود نیز بر پایه همین امور قرار داده شده است. تعریف عمومی بیوتروریسم ارعاب و ترساندن مردم یک کشور با استفاده وحشیانه از عوامل بیولوژیک می‌باشد. اما آیا این تعریف با مصداق‌های امروز بیوتروریسم نیز مطابقت دارد؟ به عبارت دیگر نقش بیوتکنولوژی و پیشرفت‌های علمی در این زمینه مانند تنوع زیستی، پروژه توالی یابی ژنوم انسان و سایر موجودات، مهندسی ژنتیک و دست ورزی ژن‌ها، نانوتکنولوژی، بیوانفرماتیک و … چیست و این پیشرفت‌ها در خدمت چه کسانی قرار گرفته است؟ پاسخ به این سوالات از اسرار بیوتروریسم نوین در عصر حاضر پرده بر می‌دارد. اسراری که مستکبرین عالم به وقاحت هر چه تمام‌تر و به صورت کاملا پنهان و دور از اذهان عمومی در حال انجام آن هستند. بر همین اساس بیوتروریسم در عصر حاضر تعریفی جدید و متفاوت خواهد داشت. این تعریف بنا به اقدامات اخیر قدرت‌های مستکبر ارائه شده و سعی بر آن است تا همه ابعاد موضوع، به ویژه زوایای جدید از این اقدامات بیوتروریستی را مو شکافانه مورد بررسی قرار دهد. این تعریف به ۴ بخش کلی تقسیم شده که در ذیل مختصرا توضیح داده می‌شود:

 

بخش اول: کشتن فرد یا افراد به صورت خاموش با شیوه های بیولوژیک، شیمیایی و رادیواکتیوی

هر چند نام تروریسم با استفاده از عوامل شیمیایی، میکروبی و رادیو اکتیو تروریسم نوین The New Terrorism گذارده شده است، لیکن با تعریف فوق از تروریسم، کلمه نوین چندان کلمه مناسبی نخواهد بود. به عنوان مثال استفاده از شمشیر آخته با زهر توسط ابن ملجم و یا استفاده از انواع زهر توسط خلفای جور عباسی، برای ترور ائمه اطهار (علیه السلام) قدمتی به قدمت تاریخ اسلام دارد. اما با توجه به اینکه انواع عوامل شیمایی، بیولوژیکی و پرتوی در قرن گذشته سنتز، استخراج و یا به طور سیستماتیک بکار رفته‌اند، این عوامل را نوین می‌نامند. سهم این بخش در تعریف بیوتروریسم هر چند جزئی است اما اثرات مهم و حیاتی آن را همواره در تاریخ سیاسی جهان مشاهده می نمائیم. این چنین اقدامات در قرن بیستم به صورت صنعتی‌تر و حرفه ای تر پیش گرفته شده و در حال حاضر نیز بسیاری از مراکز تحقیقاتی دنیا در زیر پوشش‌های مختلف روی انواع شیوه های آن کار می‌کنند. از سال ۱۹۵۶ تابحال ۷۶ مورد ترور شخصیت‌ها توسط رژیم صهیونیستی به طور رسمی ثبت رسیده است که از این تعداد تنها ۳ مورد به شیوه بیوتروریسم بوده است؛

ترور ودیع حداد با خوراندن شکلات مسموم در سال ۱۹۷۸، ترور نافرجام خالد مشعل با اسپری کردن ماده فنتانیل در گوش او در اردن در سال ۱۹۹۷ که با دستگیری عوامل موساد پادزهر آن به اردن تحویل داده شد و ترور محمود المبحوح با تزریق ماده فلج کننده و خفه کردن با بالش درهتل دبی در سال ۲۰۱۰ اقدامات بیوتروریستی بوده است که به طور رسمی اسرائیل آن‌ها را قبول کرده است. اما بسیاری از اقدامات بیوتروریستی با توجه به ماهیت عوامل بیولوژیک ناشناخته می‌ماند.

به غیر از اسرائیل نیز اقدمات بیوتروریستی توسط دیگر کشورهای سلطه جو صورت گرفته است؛ ترور آیت الله ربانی املشی با مواد سرطان زا توسط تیم مهدی هاشمی که در ماجرای انفجار دفتر نخست وزیری فعال بودند، ترور آیت الله سیدعبدالعزیز حکیم با قهوه مسموم به تالیوم در ضیافت شام عبدالله اردنی، ترور مجید شریف در ماجرای قتل‌های زنجیره ای با آمپول پتاس توسط تیم مهرداد (صادق) علیخانی در سال ۱۳۷۷، ترور یاسر عرفات بوسیله آلوده کردن البسه او با پلونیوم ۲۱۰ (ماده ای رادیواکتیو) توسط تشکیلات خودگردان و محمد دحلان، ترور ویکتور یوشچنکو با دیوکسین توسط گروه های مخالف، ترور الکساندر لیتویننکو جاسوس روسیه در انگلیس با پلونیوم ۲۱۰ توسط ک گ ب، ترور فیدل کاسترو به شیوه های گوناگون توسط سازمان سیا و ترور نلسون ماندلا با تالیوم توسط ماموران امنیتی آفریقای جنوبی از جمله اقداماتی است که در زمره تروریسم نوین طبقه بندی می‌شود.

به نظر بیوتروریسم شیوه ای مناسب برای حذف شخصیت‌ها به صورت خاموش و نرم می‌باشد اما به کار بردن این شیوه برای ترور شخصیت‌ها به دلائل مختلف از درصد کمتری در مقایسه با ترور های خشن برخواردار است. (۱) اما نکته دیگری که لازم است است به آن توجه نمود این است که در واقع هدف ترور با بیوترور یکی است. به عبارت دیگر فرقی بین ترورهایی که با بمب و اسلحه صورت می‌گیرد با ترورهایی که با سم‌های مختلف انجام می‌گیرد از لحاظ هدف نیست. فقط تنها مزیت این نوع ترور این است که در برخی موارد می‌توان عاملی استفاده نمود که تدریجا به کشته شدن فرد بیانجامد و از این بابت جو رسانه ای و نارضایتی اذهان عمومی را در پی نخواهد داشت. مثلا در ماجرای کشته شدن آیت الله ربانی املشی اگر اعترافات مهدی هاشمی نبود هیچ گاه تروریستی بودن ماجرا فاش نمی‌شد و دلیل مریضی ایشان طبیعی قلمداد می‌شد. همچنین در ماجرای یاسر عرفات نیز چند سال بعد از فوت او و آزمایش‌های دقیق روی کلاه و لباس‌های او مشخص شد لباس‌ها آلوده به ماده رادیواکتیوی است.

بخش دوم: استفاده از بیوتروریسم به عنوان سلاح جنگی یا BioWeapon

سلاح‌های بیولوژیک عمدتا همان سلاح‌هایی هستند که در عملیات‌های نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها تفاوت در این سلاح‌ها این است که به جای مواد منفجره از عوامل بیولوژیک استفاده می‌شود که با انفجار سلاح این عوامل در هوا به صورت آئروسل و در آب به صورت قطره های ریز پخش می‌شوند. رعایت نکاتی مانند کنترل و تنظیم گرمای انفجار و همچنین کنترل و تنظیم موج انفجار الزامی است تا بوسیله آن عوامل بیولوژیک از بین نروند. نقطه تمایزی مهم پس از انفجار این است که این سلاح‌ها بو و رنگ خاصی نداشته و اثر آن‌ها هم تا مدت‌ها می‌تواند در محیط باقی بماند. برحسب کاربرد سلاح‌های بیولوژیک، این سلاح‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

دسته اول سلاح‌هایی هستند که در جنگ استفاده می‌شوند و هدف از آن‌ها ناتوان ساختن طولانی مدت نیروی دشمن است. در این سلاح‌ها از عوامل بیماریزای عفونی استفاده می‌شود که باعث بیماری‌های گوناگون می‌شوند. (۲) دسته دوم سلاح‌هایی هستند که بیشتر در شورش‌ها و اغتشاشات استفاده می‌شود و هدف آن‌ها ناتوان ساختن کوتاه مدت افراد مورد نظر می‌باشد. این سلاح‌ها بیشتر حاوی مواد شیمیایی هستند که به راحتی در فضا پخش شده و باعث اختلالات روانی در نیروی دشمن می‌شوند.

از جمله موادی که در این سلاح‌ها به کار می‌رود می‌توان به بی حس کننده‌ها، ناراحت کننده‌ها، فلج کننده‌ها، فعال کننده های جنسی، روان گردان ها، آرام کننده‌ها و خواب آور ها اشاره کرد. (۳) بنابراین با بکاربردن این نوع سلاح‌های ناتوان کننده بدون آنکه کوچک‌ترین علامتی داشته باشد، می‌توان باعث کند شدن نیروی عملیاتی دشمن شده و از ضربه های احتمالی و سرعتی دشمن کاست. همچنین در اغتشاش‌ها یا برای دستگیری زنده افراد نیز می‌توان از این سلاح‌ها استفاده نمود.

نکته ای که لازم است تذکر داده شود این است که اگر دشمن سلاحی خاص را طراحی می‌کند و آنرا می‌سازد، قبل از آن حتما به فکر طراحی پاد و ضد آن بوده است. به عبارت دیگر دشمن همیشه به فکر دفاع خود نیز هست چرا که امکان می‌دهد زمانی این سلاح به دست طرف مقابل قرار بگیرد و از آن سلاح علیه خود او استفاده کند. بنابراین همیشه قبل از طراحی سلاح ابتدا ضد آن ساخته می‌شود و سپس به ساخت خود سلاح اقدام می‌نمایند.

 

بخش سوم: استفاده از عوامل بیولوژیک برای تخریب

میکروارگانیسم ها (موجودات زنده ذره بینی، مانند باکتری‌ها و قارچ‌های تک سلولی و … مهم‌ترین مصرف کنندگان و تجزیه کنندگان طبیعت می‌باشند و بیشتر آن‌ها از این طریق انرژی خود را کسب می‌کنند. میکروارگانیسم ها با توانایی آنزیمی فوق العاده ای که دارند قادر هستند بسیاری از موادی که جزء مواد سخت تجزیه پذیر هستند را تجزیه کنند. از طرف دیگر بنابه گفته دانشمندهای میکروبیولوژیست دنیا تنها کمتر از یک درصد کل میکروارگانیسم های دنیا شناخته شده‌اند و ۹۹ درصد آن‌ها هنوز ناشناخته هستند. بنابراین راه برای میکروارگانیسم های دنیا تا قرن‌های بعد باز است و آن‌ها هستند که سرنوشت کره خاکی را رقم خواهند زد. امروزه از بسیاری از آنزیم‌های میکروبی در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی، نساجی، آهار زنی، صنایع فولاد، نفت، هیدروکربن‌های مختلف و … استفاده های صنعتی می‌شود.

به علاوه قابلیت سازش ژنتیکی در آن‌ها تقریبا تجزیه و تغییر هرنوع ماده را امکان پذیر ساخته است و با دست ورزی هایی که انسان انجام داده است قدرت آن‌ها را چندین برابر می‌کند. مثلا با روش‌های بهسازی میکروارگانیسم ها تولید پنی سیلین از قارچ پنی سیلیوم از ابتدای کشف تا به حال ۵۰۰۰۰ برابر شده است. افزایش تولید و یا عملکرد یک موجود زنده را بهسازی آن موجود می‌نامند که در جهان صنعتی امروز سرمایه های کلانی روی بهسازی سویه‌ها در حال انجام می‌باشد. (۳) همانطور که گفته شد میکروارگانیسم ها قادر به تجزیه طیف مختلفی از مواد می‌باشند که شامل مواد فلزی و غیر فلزی می‌شود که تجزیه برخی از آن‌ها در مباحث امنیتی- دفاعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تجزیه فلزهایی همچون آهن، تیتانیوم، مس، اورانیوم و … در این بحث قرار دارند (۴). مکانیسم اثر آنها به خاطر اختصاصی نبودن آنزیم‌های آن‌ها برای ماده ای خاص طیف موادی را که تجزیه می‌کنند گسترده تر کرده است. آنزیم‌های آن‌ها بوسیله فرایندهای اکسیداسیون و کاهش روی فلزها اثر می‌کنند و به اصطلاح باعث زنگ زدگی آنها می‌شوند. تغییر ماهیت ماده در بسیاری از موارد حائظ اهمیت می‌باشد چرا که دیگر کارایی پیشین را از دست داده و از طرف دیگر هزینه های اضافی را تحمیل می‌کند.

دسته دوم میکروارگانیسم هایی هستند که روی مواد غیر فلزی اثر دارند. تجزیه موادی مانند نفت، رزین، بتن، رنگ، آسفالت و TNT و … از جمله موادی هستند که در حوزه های امنیتی می‌توان از آن‌ها بهره برداری نمود (۵). تجزیه این مواد از دو جنبه می‌تواند اهمیت داشته باشد؛ اولاً یا به صورت عام و کلی است و باعث تحمیل هزینه های اضافی بر کشور شده، موجبات نارضایتی مردم و جامعه را از دولت سبب می‌شود، که همین امر یکی از تهدید های اقتصادی علیه کشور می‌باشد. مثلاً خوردگی‌های لوله های بتنی، رنگ‌های پایه پل‌ها و از بین رفتن آسفالت‌ها در مدتی بسیار کمتر از موعد مقرر می‌تواند مصادیقی از حملات بیولوژیک در حوزه صنعتی در کشور باشد. ثانیاً می‌تواند به طور خاص در صنایع استراتژیک کشور مورد استفاده قرار بگیرد؛ مثلا رزین به عنوان ضد رادار در هواپیماهای رادار گریز مورد استفاده قرار می‌گیرد که با تجزیه رزین توسط میکروارگانیسم ها، بدون آنکه کسی متوجه باشد هواپیما ازحالت رادار گریزی خارج شده و به راحتی می‌توان آن‌ها راشناسایی نمود.

مصداق بارز این نمونه‌ها در خبرهای عمومی و حتی پنهان وجود ندارد، چراکه نمونه های فوق را به راحتی نمی‌توان اثبات کرد، که به دو دلیل می‌باشد؛ اولاً این تغییرات و تبدیل‌ها به صورت طبیعی است و گاها در طبیعت هم اینچنین تغییرات و تبدیلاتی انجام می‌شود برای همین ظن این که این تغییرات توسط گروه خاصی جهت داده شده است در دید بسیاری از افراد توهم توطئه پنداشته می‌شود. ثانیاً این تغییرات به صورت کاملا تدریجی و در طی زمان مثلا یک سال و یا دو سال انجام می‌پذیرد چرا ه با حافظه تاریخی ضعیف به راحتی می‌توان از آن اقدامات چشم پوشی نمود و همچنین در اکثر موارد گمان مسئولان و نیروهای کشور این است که یا کار کارشناسی شده ای نبوده است، یا مواد اولیه مشکل داشته است و یا بر اساس اعتقادات غلط به سرنوشت و قسمت می‌سپارند. این دو دلیل باعث می‌شود نتوان عامل یا عاملان این حملات را شناسایی نمود. اما با رویکرد امنیتی به قضیه نگاه کردن و رصد مقاله های روز دنیا در حوزه های مختلف و پروژه‌هایی که مراکز تحقیقاتی خاص مانند نیس زیونا و … انجام می‌دهند می‌توان به این تهدیدات بالقوه پی برد. مثلاً میکروارگانیسمی وجود دارد که با مصرف هیدورکربن هایی مانند نفت و بنزین می‌تواند هیدروژن تولید کند. این کشف جدید علمی در نگاه بسیاری می‌تواند باعث تولید گاز هیدروژن در صنعت شود، اما اگر با نگاه امنیتی به قضیه بنگریم، اهمیت قضیه چندین برابر می‌شود. تولید هیدروژن از تجزیه هیدروکربن‌ها از آنجایی مهم است که بدانیم غلظت هیدروژن در ۵ درصد به شدت انفجاری است. بوسیله این میکروارگانیسم و با تجزیه بنزین یا نفت درون خودرو و یا هواپیمایی به مدت چند ساعت هیدروژن تولید شده به غلظت مورد نظر می‌رسد و انفجار به وقوع می‌پیوندد. نکته مهم‌تر این است که انفجار درون باک بوجود آمده و هیچ گونه شاهد و مدرکی مبنی بر خرابکاری و … نمی‌توان پیدا کرد و انفجار بر اثر نقص فنی و … گزارش خواهد شد. (۶)

 

بخش چهارم: بیوتروریسم کشاورزی یا Agro Terrorism

Agro Terrorism یکی از جدی‌ترین و مهم‌ترین جنگ‌هایی است که در حال حاضر کشور در معرض آن می‌باشد. بنا به شواهد و تحقیقات میدانی انجام گرفته در قبل از انقلاب ۲ مورد حملات آگروتروریستی در ایران صورت گرفته ولی این آمار در بعد از انقلاب ۳۲ مرتبه بوده است. البته به این عدد باید آمارهایی را که از سیستم مانیتورینگ کشور خارج است را نیز اضافه نمود، که نمونه‌هایی از این حملات در ادامه ذکر خواهد شد.

هدف اصلی بیوتروریسم کشاورزی به خطر انداختن امنیت زنجیره غذایی کشور می‌باشد. موضوع امنیت زنجیره غذایی بسیار گسترده است و شامل سلامت انسان، گیاهان و مزارع، احشام و طیور و … می‌باشد.

به طور کلی هر عاملی که باعث تخریب اکوسیستم‌ها، کاهش تولید محصولات گیاهی و دامی، آلوده شدن محصولات آن‌ها، باعث پخش و شیوع عوامل بیماریزا توسط گیاهان و احشام و محصولات آن‌ها بشود امنیت زنجیره غذایی جامعه را به خطر انداخته و نوعی اقدام آگرو تروریستی طبقه بندی می‌شود. در چند سال اخیر اقدامات زیادی در این حوزه انجام شده است که به اختصار ذکر می‌گردد؛

پروژه هارپ HAARP که به طور ویژه توسط ایالات متحده در حال برنامه ریزی و انجام است یکی از مرموزترین پروژه‌هایی است که تابحال در دنیا انجام گرفته است. هارپ مخفف High Frequency Active Auroral Research Program است، که پژوهش در مورد لایه یونوسفر و معادن زیرزمینی با استفاده از امواج رادیویی اصلی‌ترین کار این پروژه است. در حال حاضر سیستم‌های آنتی موجود در آلاسکا بیش از ۱۸۰ برج آنتی آلومینیومی به ارتفاع ۵۰/۲۳ متر بر روی زمینی به مساحت ۲۳۰۰۰ متر مربع وجود دارد. مکانیسم آن بدین صورت است که با فرستادن امواجی با فرکانس ۱ تا ۲۰ هرتس به لایه یونوسفر، با برگشت این امواج به زمین می‌تواند تا عمق ۳۵ کیلومتری نفوذ کنند که این موجبات برخی حوادث طبیعی را ترتیب می‌دهد. در ماجرای زلزله‌ی سیچوان (Sichuan) چین در سال ۲۰۰۸ سی دقیقه قبل از زلزله، واکنش گذاختگی آیونوسفیر در آسمان مشاهده می‌شد و در پی آن زلزله هولناک ۸ ریش‌تری در آنجا به وقوع پیوست. شواهدی موجود است که بسیاری از سونامی‌ها، خشکسالی‌ها، فعال شدن آتش فشان ها، سیل‌ها، طوفان‌هایی نظیر طوفان کاترینا در نیواورلئان (New Orleans) و طوفان گانو عمان و زلزله هائیتی توسط این امواج انجام و در این پروژه طرح ریزی شده است. از قابلیت‌های دیگر این پروژه فرستادن این امواج با فرکانس خاص روی شهرها است که از طریق آن می‌توانند برخی اختلالات روانی نظیر غش و وهم را در انسان‌ها و حیوانات القا نمایند. همچنین با فرستادن امواج با فرکانس خاص می‌توانند روی گیاهان یک منطقه تاثیر بگذارند و باعث تخریب اکوسیستم آن منطقه بشوند. (۷) شاید بتوان گفت که اصلی‌ترین خطر این پروژه‌ها کاهش تنوع زیستی یک منطقه است. کاهش تنوع زیستی تبعات زیادی مانند کاهش تولید محصولات و انقراض گونه های با ارزش را به دنبال خواهد داشت که در حوزه های اقتصادی، پزشکی و اشتغال بسیار مورد اهمیت هستند.

جدا از فعالیت‌های کشورهای بیگانه برای تخریب اکوسیستم یک منطقه و نابودی برخی گونه های با ارزش، در برخی موارد عوامل داخلی نیز این نتایج را به دنبال خواهند داشت. نگاه علمی و ارزشی به بیابان در کشور ما با نگاهی که کشورهای بزرگ دنیا دارند بسیار متفاوت است. از نظر دانشمندان زیست شناسی بسیاری از ذخیره های ژنی دارای ارزش‌های ویژه به خاطر شرایط بیابان در آن جا جمع شده است. این ذخیره ژنی در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است و همین ژن‌ها پایه بسیاری از تحولات در جامعه آنها می‌باشد. اما نگاهی که تابحال کشور به بیابان و کویر داشته است نگاهی عامیانه و ساده انگارانه به بیابان است که در برخی موارد این نگاه باعث نابودی منابع می‌شود. متاسفانه اکثر مانورهای نظامی کشور در کویر انجام می‌گیرد، این بی توجهی به ذخیره های ژنی کشور سبب شده است تا اخیرا یکی از گونه های با ارزش گیاهی که در تاکسونومی جدید بسیار مورد اهمیت می‌باشد از بین برود. این درحالی است که کشور های پیشرفته دنیا مانورهای خود را در خاورمیانه و آفرقا و کشورهای جهان سوم به صورت مشترک برگزار می‌کنند؛ تا با این کار حداقل دو هدف را پی گرفته باشند، یکی اینکه اکوسیستم‌های کشور خود را مورد آسیب قرار نمی‌دهند و دوم اینکه باعث تخریب اکوسیستم‌های مناطق دیگر می‌شوند. از دید نگارنده شاید برخی از این مانورهایی که به صورت اشتراکی برگزار می‌گردد عامدانه طراحی شده باشند. خاورمیانه و به خصوص منطقه ایران، ترکیه و سوریه، اردن و حوالی آن یکی از داغ‌ترین نقاط از نظر تنوع زیستی در دنیا می‌باشد که این نقاط به Hot Spot معروف شده‌اند. (مهم‌ترین موضوع در باب تنوع زیستی که کشور در حال حاضر باید به آن توجه کند گیاهان دارویی است).

تهدید دیگر مربوط به تضعیف توانایی تولید محصولات توسط گیاهان و احشام می‌باشد. ورود آفت به کشور از طریق واردات بذرهای آلوده، واردات بذرهایی که نابارور هستند، واردات بذرهایی که از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته‌اند و یا دارا یا فاقد ماده ای خاص هستند، واردات احشام آلوده به بیماری‌های خاص و … از مواردی است که تولیدات داخلی را به صورت جدی مورد تهدید قرار داده است. در ماجرای خودکفایی گندم در سال ۸۶، یک سال بعد از خودکفایی، واردات گندم اوج گرفت که موجبات نارضایتی عمومی و به ویژه کشاورزان شد و هزینه های زیادی را بر کشور تحمیل نمود. با تحقیقاتی که صورت گرفت مشخص شد مسبب آن آفتی است که از کشور پاکستان وارد کشور شده و روی مزارع غرب کشور اثر می‌کند و در آن سال قسمت عمده مزارع غرب را آلوده نمود. در مرحله بعدی مشخص شد دانشمند پاکستانی روی این آفت کار می‌کرده است که تحصیلات خود را در اورشلیم گذرانده بوده است. نکته دیگر این است که بسیاری از حملات در حین بحران‌ها صورت می‌گیرد. در آن سال کشور نیاز شدید به گندم داشت و این خود به معنی آسیب می‌باشد. چرا که در نیازمندی شدید از بسیاری از مسائل امنیتی چشم پوشی خواهد شد. در مورد دیگر بسیار جالب است که بدانیم دانشمندی یهودی به نام زوهاری در چند سال اخیر روی علف‌های هرز ایران کار نموده است و در حال حاضر لیست کامل علف‌های هرز ایران را دارد. اینکه یک دانشمند یهودی روی علف‌های هرز ایران کار می‌کند از دید امنیتی چقدر ممکن است باعث تهدید باشد به مسئولان امر بستگی دارد، اما ذکر این نکته کافی است که دشمن در زمینه های علمی مانند زمینه های نظامی و امنیتی با شمشیر آخته به مصاف نمی‌آید.

تهدید دیگر در بحث آگروتروریسم کود های جدیدی هستند که قابلیت عوض کردن ساختار خاک را دارند و از این طریق تولیدات گیاهی را کاهش دهند. همچنین با از بین بردن میکروارگانیسم های همزیست گیاهان که تولیدات گیاهان وابسته به حضور آن‌هاست سبب کاهش تولید در گیاهان و تخریب اکوسیستم‌ها بشود. امروز به نام مهندسی ژنتیک و اصلاح بذر، یکسری بذرهایی به کشور وارد می‌شود که ماده ای خاص در آن حذف یا اضافه شده است؛ در حال حاضر مانیتورینگ جزء به جزء محصولات وارداتی در کشور انجام نمی‌گیرد و همین عاملی برای نتیجه بخش بودن تهدیدات در این زمینه می‌باشد. تهدید دیگر در امر واردات گوشت می‌باشد. به طور کلی گوشت منبع بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌هاست که از طریق واردات، این میکروب‌ها می‌توانند وارد کشور شوند و باعث آلوده کردن احشام و در برخی موارد مردم کشور بشود. تب کونگو، ویروس آنفلوانزای مرغی و سارس از مواردی بودند که می‌توانست به اپیدمی تبدیل شده و از این طریق بخش مهمی از نیروی انسانی، فکری و تجهیزات کشور را به آن متوجه سازد.

یکی از تهدیدات مهم در بحث آگروتروریسم، تنوع زیستی یا BioDiversity است. این رشته در حال حاضر یکی از امنیتی‌ترین رشته های زیست شناسی در جهان محسوب می‌شود و شاهد آن این است که پذیرش دانشجو در این رشته از کشورهای جهان سوم به ویژه ایران به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد. این درحالی است که بیشترین بودجه‌ها در زیست شناسی به این بخش اختصاص داده شده است. در واقع گوناگونی درون و بین موجودات زنده یک منطقه را تنوع زیستی آن منطقه می‌دانند؛ تنوع زیستی بالا یعنی ژن‌های متنوع بالا که این باعث افزایش تولید، افزایش کیفیت محصول و افزایش مقاومت در برابر آفت‌ها می‌شود. این تنوع زیستی در طول زمان‌های بسیار طولانی شکل گرفته است و هر گونه دست کاری انسان در آن باعث تغییر و تخریب چرخه های زیست در موجودات یک اکوسیستم می‌شود که این اثرات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت. برای نمونه می‌توان به شالیزارهای شمال کشور اشاره نمود که با وارد کردن سرخس آزولا توسط محقق داخلی از ژاپن نابودی شالیزارها و تبدیل آنها به مرداب را سبب شده است. سرخس آزولا در ژاپن باعث عدم نیازمندی برنج به کود نیترات می‌شود و بازده تولید را چند برابر می‌کند، اما در آنجا حشره ای وجود دارد که با خوردن سرخس باعث کنترل جمعیت آن می‌شود. عدم توانایی برای جلوگیری از رشد این سرخس در مزارع شمال و در حقیقت متفاوت بودن زیست بوم آن منطقه با منطقه شمال و عدم توجه به تنوع زیستی هر منطقه باعث شده است تولید داخل به شدت تحت تاثیر قرار بگیرد. تنوع زیستی از جنبه های مختلفی مورد اهمیت می‌باشد که در اینجا تنها به دو مورد بسنده می‌شود؛

اولا تنوع زیستی بالا باعث تولید بالاتر می‌شود. امروز مساله تضمین غذا و تولید یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در جهان وجود دارد. درآمد سالانه یکی از گیاهان دارویی چین به نام جین سینگ تقریبا نصف درآمد سالانه ایران در فروش نفت می‌باشد. ایران از لحاظ گیاهان دارویی یکی از داغ‌ترین نقاط از لحاظ تنوع زیستی می‌باشد. این تنوع زیستی بالا می‌تواند به تولید محصولات متنوع‌تر و همچنین افزایش تولیدات بیانجامد. به دست آوردن ثروت و درآمد یکی از مهم‌ترین جنبه های علوم پایه در جهان می‌باشد که همیشه در صحبت‌های رهبر عزیز انقلاب نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

ثانیا تنوع زیستی منبعی برای دانش بشر امروز تلقی می‌شود. دانش بیوتکنولوژی و کار روی ژن‌ها در آینده با نداشتن منبع کافی از ژنوم مانند داشتن دانش مناسب در مورد نفت است که ذخیره‌ی نفتی موجود نباشد. اخیرا قانونی به تصویب کشورهای جهان رسیده است مبنی بر اینکه «هر کسی ژنوم یک موجود زنده را توالی یابی نمود مالکیت آن موجود زنده را بر عهده خواهد داشت». این قانون باعث شده است تا کشور هند تجارت خون را به کلی قطع کند، چرا که با این تجارت و قانون مصوب شده مالکیت تمامی خون‌های فروخته شده را از دست می‌داد. هند بزرگ‌ترین کشوری است که از راه تجارت خون سود هنگفتی را به دست می‌آورد. این درحالی است که به دلیل نبود قوانین مناسب در کشور ما گونه های گیاهی، جانوری و میکروبی بسیاری برای توالی یابی شدن به خارج از کشور می‌رود. حتی بسیاری از دانشجویان ما با همراهی اساتید برای چاپ مقاله خود در ژورنال‌های خارجی اقدام به فرستادن گونه های خود به خارج از کشور می‌کنند.

در موضوع بیوتروریسم با پیگیری دو راهکار می‌توان بسیاری از این آسیب‌ها را خنثی و از وقوع بسیاری جلوگیری نمود. راهکار اول آموزش جامعه می‌باشد. این آموزش باید طوری طراحی بشود که از عام‌ترین فرد جامعه تا مقام اول کشور بسته به موقعیت و جایگاه خود از آن مطلع شده و شیوه های مقابله با آن را بشناسند. مثلا در بحث آگروتروریسم اگر آفتی خاص مزرعه ای را درگیر کرد، کشاورز آن را به اطلاع مسئولین برساند تا به طور کامل بررسی شود. این کار در اکثر کشورهای دنیا نظیر آمریکا انجام گرفته است؛ به طوریکه با چاپ کاتولوگ آفت‌های هر نوع محصول و دراختیار دادن آن به کشاورزان از تهدیدات احتمالی پیشگیری می‌کنند. همچنین در بحث تنوع زیستی نیز می‌توان با آموزش دادن در سطح‌های مختلف مردم را به حقظ گنجینه ملی ترغیب نمود. راهکار دوم بحث قانونگذاری است. تمامی کشورهای دنیا در بحث ورود و خروج موجود زنده و گیاهان دارای قوانین بسیار سنگین هستند اما متاسفانه در کشور ما تابحال قانونی مبنی بر اینکه گونه های بومی ایران و به طور کلی فلور ایران از کشور خارج نشود به تصویب نرسیده است. همین امر سبب شده است تا کشورهای استکباری از این منفذ سوء استفاده نمایند و بسیاری از گونه های گیاهی و میکروبی بومی ایران را از کشور خارج کنند.

تحلیل نهایی و نتیجه گیری

مطالب فوق تنها بخش کوچکی از اتفاقات بالفعل و بالقوه ای است که علیه کشور انجام شده و یا می‌تواند انجام شود. بنابراین مهم‌ترین جنبه در موضوع بیوتروریسم تغییر دیدگاه از سنتی و عامیانه نگاه کردن به امنیتی و اطلاعاتی نگاه کردن می‌باشد. پیدا شدن این دید در مسئولین کشور که تهدید در چه حوزه‌هایی و در چه سطحی می‌تواند وجود داشته باشد می‌تواند به تصمیمات بهتر توسط ایشان بیانجامد. با توجه به مطالب فوق می‌توان نتیجه رفت که بیوتروریسم تنها کشتن فرد و افراد توسط سم‌های مختلف و عوامل بیماریزا نیست، بلکه این تنها بخشی از بیوتروریسم است که توسط عده ای به طور عامدانه پررنگ و به ولد شده است تا بخش‌های دیگر و اقدامات دیگری را که در این بخش می‌تواند وجود داشته باشد جلوه ای نداشته باشد، اما همانطور که در متن نیز به آن اشاره شد بخش‌های دیگری که در حال حاضر بدان توجهی نمی‌شود حوزه های اصلی تهدید به شمار رفته و حتی در برخی موارد در حال ضربه خوردن از حمله های آن‌ها هستیم. تروریسم در قرن بیست و یکم رویکرد های نوین و بسیار گوناگونی به خود گرفته است. اکثر تروریسم‌های نوین به صورت مرکب هستند؛ به عبارت دیگر حداقل دو هدف برای ضربه زدن وجود دارد که یکی از آن‌ها هدف اصلی و بقیه اهداف در راستای آن می‌باشند. مثلا در بحث اپیدمی بیماری و القای ترس از اپیدمی بیماری در جامعه هدف‌هایی از جمله : تشویش اذهان عمومی، درگیرکردن نیروی کشور به آن، مشغول شدن بخش مهمی از امکانات کشور برای خنثی نمودن آن و… مورد نظر دشمن می‌باشد. در حالیکه در پشت صحنه تمامی این اقدامات هدفی مهم‌تر قرار دارد، که آن هدف بسته به شرایط کشور مهاجم و مورد هجمه تفاوت دارد.

رویکرد های نوینی که در حال حاضر دنیا با آن‌ها درگیر است بسیار متفاوت بوده و شامل بیوتروریسم در زمینه محیط زیست، بیوتروریسم در زمینه‌ی اقتصادی، بیوتروریسم در زمینه‌ی پزشکی، بیوتروریسم در زمینه‌ی مسائل جنسی و افزایش میل جنسی و فحشا، بیوتروریسم در زمینه‌ی صنعت و بیوتروریسم در زمینه‌ی امنیت زنجیره‌ی غذایی کشورها می‌باشد. این موارد می‌تواند بر حسب شرایط و موقعیت زمانی، نیروی انسانی و مالی کشور را درگیر خود نماید. بنابراین پرداختن به بـیوتروریسم نوین نه تنها اتلاف وقت نبوده بلکه به طور جدی می‌تواند به حوزه های اقتصاد، سیاست، صنعت، بهداشت و فرهنگ کشور کمک نماید و توانمندی کشور را در این حوزه‌ها چند برابر و آسیب‌ها را خنثی نماید.

—————————————-

منابع:

۱)      http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Israeli_assassinations

۲)      http://en.wikipedia.org/wiki/Biological_warfare

۳)      http://www.bioneer.dk/kundebehov/Ingrediences_Microorganisms/microbial_strain_optimization

۴)      Reasons why ‘Leptospirillum ’-like species rather than Thiobacillus ferrooxidans are the dominant iron-oxidizing bacteria in many commercial processes for the biooxidation of

pyrite and related ores 1999

Pitting corrosion of titanium by a freshwater strain of sulphate reducing bacteria T.S. Rao a,*, Aruna Jyothi Kora a, B. Anupkumar a, S.V. Narasimhan a, R. Feser 2004

۵)      Comparison of the fuel oil biodegradation potential of hydrocarbon-assimilating icroorganisms isolated from a temperate agricultural soil The Science of the Total Environment 227 _1999. 237247

The influence of biodegradation on resins and asphaltenes in the Liaohe Basin journal omepage: www.elsevier.com/locate/orggeochem 2009

Microbial Degradation of Asphalt, Department of Bacteriology, University of Southwestern Louisiana, Lafayette, Louisiana 1963

Bioremediation of textile azo dyes by aerobic bacterial consortium Biochemical Processing Section (Polymer Division), Regional Research Laboratory (CSIR), Trivandrum 695 019, India 2004

Biodegradation of TNT (2,4,6-Trinitrotoluene) by Phanerochaete chrysosporium 1990

Basic and applied aspects in the microbial degradation of azo dyes 2001

Importance of Hydrogen Sulfide, hiosulfate, and Methylmercaptan for Growth of hiobacilli during Simulation of Concrete corrosion 1987

۶)       Gas Metabolism Evidence in Support of the Juxtaposition of Hydrogen-Producing and Methanogenic Bacteria in Sewage Sludge and Lake Sediments

۷)       http://az-soraya.blogfa.com/post-1.aspx